Kaynak: Sabancı Universitesi Yelken Klubu
www.su-sail.org
1.1 Asıl Tekne
Asıl tekne, adından da anlasılacağı üzere teknenin üzerindeki tüm donanımdan arındırılmıs kabuğa verilen isimdir. Ahsap, fiberglas, metal hatta betondan imal edilebilir. Görevi tekneyi yüzdürmektir. Teknenin yanlarında, suya dik olan kısımlara borda denir. Bordalar teknenin önüne doğru birleserek bas bodoslamayı olustururlar. Bas bodoslamanın görevi, suyu yararak hidrodinamik kuvvetleri minimuma indirmektir. Teknenin arkasında ise bordalar “ayna” adı verilen baska bir plaka ile birlestirilir. Küçük teknelerde buraya dıstan takma motorlar takılabilir.
Bordaların üzerindeki kısma genel olarak güverte denir. Yelken direğinin gerisinde yelken kontrol donanımı ve mürettebat için yapılmıs bir bölme vardır. Bu bölüme havuzluk denir. Havuzluk ile bordanın arasındaki güverte uzantılarına ise küpeste denir. İlk bakısta karısık gelen bu ifadeler yukarıdaki sekilde daha açıkça anlasılmaktadır.
1.2 Tekne Donanımı
1.2.1 Salma
Modern bir yelkenli teknenin vazgeçilmez parçası “Salma”dır. Temel olarak su altında bulunan bir ağırlık olan salma sayesinde tekneler rüzgara karsı dar açılarla gidebilmektedir. Genel olarak salmaları ikiye ayırabiliriz.
Haraketli Salmalar
Genellikle sportif amaçla tasarlanan centerboard sınıfı teknelerde bulunur. Kullanıcı salmayı değisik seyirlerde indirip - kaldırabilir veya belirli ölçülerle açısını değistirebilir. Genellikle oldukça hafif olan bu salmalar el ile kontrol edilirler
Sabit Salmalar
Eğitim teknelerimizde ve yatlarda sabit salmalar kullanılır. Bu salmalar oldukça ağırdırlar ve teknenin gövdesine monte edilmislerdir. Genellikle kursun ve benzeri metallerden yapılırlar.
Salmalar ağırsaltıkça teknenin dengesi atracak, buna karsın ağırlığı da artacağı için hantallasacaktır.
1.2.2 Dümen
Dümen, suyu değisik açılarda keserek tekneye yön verir. Küçük teknelerde “yeke” tip dümenler kullanılırken, büyük teknelerde dümene çok yük bindiğinden yeke yerine
“dolap” dümen kullanılmaktadır.
Dümen kendi içinde birkaç parçadan olusur.
Dümen Palası, suyun altında kalan büyük yassı parçadır. Suyu kestiği açıya göre tekne yön değistirir.
Dümen palasının üst ucuna bağlanan çubuğun adı “yeke”dir. “yeke”, dümenci tarafından oynatılarak palaya yön verir. Birçok teknede yekeyi daha rahat kontrol
edebilmek için yekenin ucuna ikinci bir çubuk takılır. Bunun adı uzatma (extension) dır.
Tekne yekenin ters yönüne doğru manevra yapar.
Sebebini düsününüz :)
1.2.3 Güverte DonanımıGüverte üzerinde bulunan donanımların tümüdür. Kurtağzı, koçboynuzu, vinç,
cemkilit ve benzeri parçalardır.
1.2.3.1 Koç Boynuzu
Üzerine halat dolamaya yarayan, metal parçadır. Güverte üzerinde bulunur, tekne karaya bağlanırken kullanılır.
1.2.3.2 Kurtağızı
Koçboynuzuna dolanan ipe yön vermek için kullanılır. Tekne bağlanırken ipin direk olarak koç boynuzuna değil, kurtağzı aracılığıyla geçirilmesinde fayda vardır.
1.2.3.3 Cem Kilit
Cem kilitler, içlerinden geçirilen ipin tek yönlü kaymasını önlerler. Cem kilitten ipi çıkarmak için biraz daha çekip, boslamak veya yıkarı çekmek gerekebilir.
1.2.3.4 V Kilit
V kilitler, oldukça basittirler. Cem kilitlerle aynı vazifeyi görürler ancak kullanımları daha zordur. Yük altında bazen sıkısabilirler, ipi asındırabilirler. Bu nedenle cenova arabalarının kontrolü gibi daha az yük uyugulanan alanlarda kullanılırlar.
1.2.3.5 Liftin
Liftinler, tekne üzerinde bulunan telleri gerginlestirip, boslamada kullanılırlar.
1.2.3.6 Vinç
Vinçler, küçük teknelerde bulunmaz. Küçük teknelerde iskota ve mandarlar genellikle elle alınabilecek kadar hafiftir. Yelken alanı büyüdükçe mandar ve iskotalara binen yük de arttığındani büyük teknelerde vinçler bulunur.
1.3 Direk ve direk destek parçaları
Teknenin gövedesine bağlı, yelkenlerin havada durmasını sağlayan parçaya direk denir. Tahtadan, metalden veya kompozit materyallerden yapılabilir. Yelkenler güçlerinin önemli bir kısmını bu direğe iletirler. Direğin bu güçler karsısında formunu koruyabilmesi için direk bazı sistemlerle desteklenir. Bu sistemleri su sekilde sıralayabiliriz:
1.3.1 Çarmıhlar
Çarmıhlar direğin sağına ve soluna konan yatay çubuklardır. Yelken direği yükseldikçe bu çarmıhların sayısı da artar. Bu çarmıhlar çesitli tellerle gövdeye bağlanırlar ve gerilip gevsetilebilirler. Direğin sağa- sola doğru esnemesini önleyen
temel sistem budur. Son 15 yılda üretilen çoğu teknenin çarmıhları az da olsa geriye doğru bükümlüdür. Bu sayede direğin öne esnemesini önlemede yardımcı olurlar. Daha eski teknelerde bu is için “runner” isimli ek destek telleri kullanılırdı.
1.3.2 Istıralyalar
Istıralyalar teknenin basından ve kıçından çıkıp direğin üst kısmına bağlanan tellerdir. Bu teller direğin öne veya arkaya bükülmesini engellerler.
Bas bodoslamadan direğe bağlı olana Bas Istıralya,
Aynalıktan direğe bağlı olana ise kıç ıstıralya denir.
İleri seviye yelkenciler, ıstıralyaların gerginliği ile oynayarak direği ileri veya geri büker, bu sayede yelkenin daha iyi rüzgar yakalamasını sağlarlar. Istıralya ayarları özellikle sert havada çok hassastır. Gereğinden fazla kasılmıs veya gereğinden gevsek teller direğe fazladan yük bindirip direğe zarar verebilir.
1.4 Yelken
Yelken bir çarsaf değildir. Çarsaflar düz ve iki boyutlu nesnelerken, yelkenler 3 boyutlu ve tıpkı uçak kanatları gibi hava akımını sağlayabilecek sekilde eğimlidirler. Yelkeni yere serdiğinizde, çarsaf gibi düz olmadığını, katlandığını ve burustuğunu görebilirsiniz.
Yelken kumasları özeldir. En basit yelken kuması bile yüksek gerilime ve kötü hava sartlarına dayanacak sekilde yapılır. Gezi teknelerinde genellikle “Dakron” dan yapılan yelkenler kullanılır. Yarıs teknelerinde kullanılan Tape Drive, Kevlar gibi üst sınıf malzemelerle üretilen yelkenler daha hafif ve daha dayanıklı olurlar. Materyal ne olursa olsun, tüm yelken kumasları günese karsı çok hassastır. Kullanılmadıkları zaman mutlaka örtülmelidirler.
Anayelken
Anayelken, direğin gerisinde, bir yakası direğe, diğer yakası bumba ucuna bağlı yelkendir. Teknenin dengesinin kontrolünde önemli görev yapar.
Cenova (Flok)
Cenova yelken, direğin ön kısmında ve bir yakası bas ıstıralyaya bağlı sekilde
çalısır. Genova yelkene Flok da denir. Kabaca eğer yelken direğin gerisine ulasamayacak boyuttaysa flok denir.
Balon
Bu iki yelkene ek olarak, bas ıstıralyanın da önünde açılan üçüncü tip yelkene “balon” yelken denir. Asimetrik, Simetrik ve değisik kalınlık ve kesimlerde olan bu yelken baslı basına bir eğitim konusudur .
Yelken Yakaları:
Yelkenin üç kösesi asağıdaki gibi adlandırılır:
Mandar Yakası (Head): Mandar ipinin bağlandığı, yelkeni yukarı basmaya yarayan yakadır. Anayelkende bu yaka direğin en tepesine ulasır.
Cenovada ise bas ıstıralya ile direğin birlesim noktasına kadar yükselir.
Karula Yakası (Tack): Karula yakası, yelkenin alt kösesinde bulunur. Anayelkende Bumba ile direğin birlesim noktasında iken, cenovada bas ıstıralya ile güvertenin birlesim noktasındadır.
İskota Yakası (Clew): İskota yakası, yelkenin yönünün ve açısının ayarlandığı kösedir. Bu köseye anayelkende arka yaka gergisi bağlaırken, cenovada iskota bağlanır.
İskota yakası, cenovada özellikle önemlidir. Her kontra değisiminde, yani
rüzgarın yönünün her değisisinde cenova yer değistirmek durumundadır.
Bir iskota sancak tarafa dösenirken, diğer iskota iskele tarafa dösenir. Bu nedenle iskota yakasına iki iskota bağlanır.
Yelkenin kenarları
Orsa Yakası: Yelkenin sabit, dikey kenarıdır. Anayelkende direk boyunca, Cenovada ise bas ıstıralya boyunca uzanır.
Alt Yaka: Karula yakası ile iskota yakası arasında kalan kenardır. Anayelkende bumba boyunca, cenova'da ise güverte boyunca uzanır.
Güngörmez Yakası: Mandar yakası ile iskota yakası arasında kalan, serbest
yakadır. Birçok trim ayarı bu yakanın durumuna göre yapılır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder