Halatlar
Tarihteki ilk halatlar keten ve kenevirden yapılırdı. Bu halatların yapımı çok zor ve zahmetli olduğundan, oldukça değerliydiler. Zaman içinde gelisen teknoloji ile birlikte, çok daha hafif ve çok daha dayanıklı halatlar imal edilebilir oldu. Teknolojik gelisme birçok farklı türde halatların doğmasına ve her amaç için farklı bir halat yapılmasına olanak verdi.
Farklı amaçlar için farklı halatlar kullanılması, halatın esnekliğine, dayanıklılığına ve hassasiyetine bağlıdır. Mandar halatları esnek olmamalıdır. Esnek bir mandar ipi, yelkene yük geldiğinde mandar ipinin esnemesine ve yelkenin daha da torlanmasına, dolayısıyla üzerindeki yükün daha da artmasına yol açar. Mandar ipleri mümkün olduğunca dirençli olmalı, esnek olmamalıdır.
İskota ipleri ve tekneyi karaya bağlamamıza yarayan koltuk halatları bir miktar esnek olmalıdır. Tekneyi karaya bağladığımızda tekne ve kara arasında olusacak anlık gerilimlerde teknenin kasılması yerine ipin bir miktar esnemesi hem teknedeki konforu arttıracak hem de ipin dayanıklılığını arttıracaktır. Dalgalı yerlerde bağlanmak zorunda kalan tekneler oldukça esnek halatların yanı sıra halatla kara arasına lastik veya yay mekanizması da koyarlar. Bu sistemin amacı, tekne hareket ettiğinde olusan büyük kuvvetin iplere zarar vermeden yay tarafından emilmesini
sağlamaktır.
Özetlemek gerekirse, yelkenleri direğe çekmek için kullanılan mandar ipleri, sert ve kalın olmalıdır. İskota ipleri ise bir miktar esneme payına sahip olmalı, kavança gibi hareketlerde olusan gücü emmelidirler. Karaya bağlanmak için kullandığımız koltuk halatları ise esnek, görece ucuz ve sürtünmeye karsı dirençli, kalın olmalıdır.
Halatlarda genellikle naylon kullanılır, iyi bir esneme payına sahiptir. Polyester halatlar ise UV ye karsı daha da dayanıklıdırlar ve yük altında çok daha az esnerler. Polipropan halatlar ise hafif olması gereken halatlar için kullanılırlar (Yüzen halatlar).
Halatları örgü sekillerine göre incelersek kılıflı ve sarmal olmak üzere iki çesit halat olduğunu görürürüz.
Kılıflı halatlar iç içe geçmis iki farklı bölümden olusur. İçteki kısım genellikle daha sık dokunmus olur ve gerilimin büyük kısmı bu bölüm üzerinden tasınır. Dısarıdaki kılıf iç kılıfı tamamen kaplar ve ültraviyole, tuz ve sürtünme gibi etkilere karsı korur. Buna ek olarak daha yumusak yapısı sayesinde spinlok, vinç gibi donanımlara tutunmasını kolaylastırır, elleri yakmaz.
Sarmal halatlar ise aynı tipte bir kaç ipin kat kat örülmesiyle üretilir. Bu halatlar kılıflı halatlara göre daha ucuzdurlar ve tamir edilebilme sansları vardır. Bu nedenle genellikle çapa veya koltuk halatı olarak kullanılırlar.
Halatların örgü sekli, malzemesi ne olursa olsun, günes ve tuzdan olumsuz yönde etkilenirler. Halatlar denizden çıktıktan sonra mutlaka yıkanmalıdır. Ayrıca halatlar düzenli aralıklarla birkaç santim kısaltılırlarsa sürekli aynı noktadan eskimeleri önlenir ve ömürleri uzar. Halatların uçlarının açılmaması için binlerce yıllardır kullanılan yöntemler vardır. Kalın bir iğne ve gırcala denen ince ip kullanılarak iplerin sonunun örülmesine piyan denir. Günümüzde, sentetik halatların uçları eritilerek açılması engellenebilmektedir. Hatta, ısıtıcılı bıçaklar sayesinde bu islem daha halat kesilirken yapılabilmektedir.
Bağlar
İnsanoğlunun binlerce yıl süren denizcilik macerasında, hemen hemen tüm donanımlar değismesine rağmen, gemici bağları nesilden nesile aktarılmıs ve binlerce yıldır aynı sekilde kullanılmıstır. Bundan yüz sene öncesine kadar bir teknede onlarca farklı bağ aynı anda kullanılırken, gelisen teknoloji ve kullanımı kolaylasan tekneler, sakıl ve benzeri yardımcı donanımlar nedeniyle birçok düğüm unutulmaya yüz tutmus, genellikle her is için aynı 4-5 düğüm türü yeterli görülmeye baslanmıstır. Hatta, denizler üzerinde seyreden birçok kisi bu 4 düğümü bile
doğru dürüst bilmemektedir. Marinalarda, koylarda her gün tanık olduğumuz durum içler acısıdır. Örnek olarak birçok motoryat kullanıcısı “takması zor olduğu için” usturmaçalarını çıkarmadan denize açılmaktadır. Oysa ki foralı çifte kazık bağı ile kolayca bağlanabilen usturmaçalar denize
çıkarken mutlaka toplanmalıdır. Yanlıs atılan bir bağın sonucu ağır olabilir. En basit sekilde, düzgün
atılmamıs bir kazık bağı ile bağlanmıs bir usturmaça üzerindeki yük dengesi değisince bosalabilir ve usturmaça kaybedilebilir. Bu basit hatanın kayıpları çok daha büyük olabilir. Asağıdaki hikaye, ülkemizden klasik bir manzarayı anlatıyor aslında...
"Mudanya’dan İstanbul’a doğru yelkenle gelirken İmralı’ya 15 mil uzaklıkta sekiz metrelik bir motor teknesinin sürüklendiğini görmüstük. Dürbünle baktığımızda içindekilerin beyaz çamasırlarını sallayarak yardım istediklerini fark ettik. Yaklastığımızda panik içinde olduklarını gördük. Sivriada arkasında demirli vaziyette uyurken, sabah demir halatının bağlı olduğu bes metrelik zincirden çözüldüğünü anlattılar. Makineyi çalıstıramamıslar, gece buralara doğru sürüklenmisler. Kendilerine kalınca bir halat verdik, bunu teknenin basındaki babaya “kazık bağı” ile bağlayıp tekrar halatın bedeninden geçirdikten sonra “volta etmesini” söyledik. Adamlar yüzümüze baktı. Sonradan öğrendik ki on yıldan beri alamatra tipi kamaralı bu tekne ile gezmelerine rağmen düğüm atmaktan baska “gemici bağı” bilmiyorlarmıs. Nitekim bu yüzden Sivriada’da uyurken demir halatı zincirden çözülüyor ve bu durum meydana geliyor. Demir halatı zincire doğru dürüst bir gemici bağı ile bağlansaydı bunlar baslarına gelir miydi?" Necati Zincirkıran ADEK’ten alınmıstır.
Temel Denizci Bağları
Sekiz (Kropi)
Halatın; kilit, spinlok gibi yerlerden geçmemesi için atılan durdurucu bağdır. Sekiz bağı sıklıkla evlerde kullanılan basit düğümle karıstırılır. Evlerde kullanılan düğüm, yük altında bir daha açılmamak üzere sıkısabilir. Bu nedenle kesinlikle kullanılmamalıdır. Sekiz bağı, iskotaların
ve mandarların ucuna atılmalıdır.
İzbarço
İzbarço, sık kullanılan, kolayca çözülebilen ve güvenilir bir bağdır. Sıkısmayan bir kroz yapmak için kullanılır. Bu bağ sıkıstıktan sonra bile kolayca açılır. Çözmek için halatın çımasını düğüme doğru itmek yeterlidir. Bir çok yerde kullanılabileceği gibi özellikle mandar halatlarında, sakıl bağlantılarında ve ıskota halatlarının yelkene bağlanmasında kullanılır. Izbarço bağı çok farklı yollarla yapılabilir.
Camadan
Camadan bağı, ismini yelkenlerin alanını küçültmekten alır. Geleneksel yelkenlerde, yelkenin bir kısmı indirilip, arka yaka ayarı yapıldıktan sonra kullanılmayan kısımlar camadan bağıyla bağlanarak
uçusması önlenir. Camadan bağı, kolayca atılabilen, kolay kolay çözülmeyen ve ağır yüklerde uzun süre bekledikten sonra bile kolaylıkla çözülebilen bir bağdır. Ancak camadan bağı güvenilir bir bağ değildir ve kullanım alanları kısıtlıdır. Kullanım alanlarının dısına çıkıldığında çok tehlikeli sonuçlar doğurabilir.
• Camadan bağının düzgün atıldığından emin olunmalıdır. Camadana çok benzeyen ancak “Koca karı bağı” olarak adlandırılan bağ olmadığından emin olunmalıdır.
• Camadan asla iki farklı ipi birlestirmede kullanılmamalıdır!
International Guild of Knot Tyers bu konuda kesin uyarmakta, ve her yıl bu nedenle ölümler olduğunu bildirmektedir.
Kazık Bağı
Halatı bir kazığa, tele veya baska bir halata bağlamak için kullanılır. Tekne üzerinde usturmaça halatlarının vardavelaya bağlanmasında da sıklıkla kullanılır. Yük altında sağlam olmasına rağmen, üzerinde yük olmadığı durumlarda güvenilir değildir. Bu sebeple daha sağlam bir bağ olan çifte kazık bağı kullanılır.
Volta
Tekne üzerinde bulunan koçboynuzu veya iskele mapalarına halat bağlamak için kullanılan yöntemdir. Koç boynuzu etrafında birkaç kez dolastırıldıktan sonra yükü iyice hafifleyen halat ters volta ile “kilitlenir” Tek bir kilit yeterli olmakla beraber, birkaç tane atılması sağlamlığını arttıracaktır.
Kaynakça:
www.su-sail.org
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder